Đời Sống
Ngày càng nhiều người mắc ADHD. Tại sao?
Nội dung bài viết
Bạn cảm nhận bản thân mình khó tập trung, hay quên trước quên sau, bồn chồn không yên, dễ nổi nóng vì những chuyện nhỏ nhặt. Những năm gần đây, số người chẩn đoán mắc ADHD hay còn gọi là tăng động giảm chú ý đang tăng vọt trên toàn thế giới. Không chỉ ở trẻ nhỏ mà cả người lớn. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu ro hơn về ADHD để có biện pháp can thiệp kịp thời.
ADHD là gì? Những dấu hiệu dễ nhận biết
ADHD (Attention Deficit Disorder) hay còn gọi là rối loạn tăng động giảm chú ý, là một dạng rối loạn phát triển thần kinh thường bắt đầy từ thời thơ ấu nhưng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành nếu không được can thiệp sớm. ADHD không chỉ đơn giản là việc thiếu tập trung hay hiếu động, nó còn là một vấn đề phức tạp tác động đến khả năng học tập, làm việc và duy trì các mối quan hệ.
Dấu hiệu dễ nhận biết:
- Giảm chú ý: Dễ bị xao nhãng, khó duy trì sự tập trung vào một việc trong thời gian dài, hay quên, thường xuyên mất đồ
- Tăng động: Không ngồi yên một chỗ, thường xuyên cựa quậy, chạy nhảy hoặc nói nhiều không kiểm soát
- Xung động: Phản ứng vội vã, không suy nghĩ kỹ, nói chen lời người khác hoặc khó chờ đợi đến lượt của mình
Trẻ em hay người lớn đều có khả năng mắc ADHD, có thể tùy vào độ tuổi mà biểu hiện sẽ khác nhau, nhưng điểm chung là sự ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng cuộc sống hằng ngày.
Tỷ lệ mắc ADHD đăng tăng nhanh trong những năm gần đây. Tại sao?
Trong vòng 20 năm qua, số lượng người được chẩn đoán ADHD đã tăng vọt trên toàn cầu. Riêng tại Mỹ, trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh cho biết hơn 9,8% trẻ em trong độ tuổi từ 3-17 tuổi được chẩn đoán ADHD. Ở người trưởng thành, tỷ lệ cũng đang tăng, nhất là ở nữ giới.
Lý do mắc ADHD
- Áp lực từ xã hội: Do cuộc sống đô thị và nhịp sống vội vã, tiếng ồn, thiếu ngủ, thiếu vận động đã khiến nhiều người luôn chạy theo những điều phù phiếm. Tất cả góp phần thúc đẩy triệu chứng ADHD bộc lộ rõ hơn
- Gen di truyền và môi trường tác động đến: ADHD có tính chất di truyền khá cao. Ngoài ra các yếu tố như mẹ bầu hút thuốc, thiếu chất dinh dưỡng hoặc tiếp xúc với hóa chất cũng làm tăng nguy cơ bào thai bị nhiễm bệnh cao.
- Giáo dục và hệ thống y tế: Việc các nhà trường, cha mẹ chủ động đưa trẻ đi đánh giá tâm lý cũng làm tăng khả năng phát hiện ADHD sớm
Mạng xã hội, thiết bị công nghệ có dẫn đến bệnh ADHD
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy mối liên hệ giữa thời gian sử dụng thiết bị công nghệ và triệu chứng ADHD ở cả trẻ em và người lớn ngày càng tăng cao. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ mạng xã hội không gây ra ADHD, mà là yếu tố kích hoạt hoặc làm trầm trọng hơn các triệu chứng đang sẵn có.
Một số ảnh hưởng cụ thể từ công nghệ đến hành vi:
- Giảm thời gian chú ý: Khi bạn liên tục “lướt” điện thoại, não bộ sẽ bị quen với việc chuyển nội dung nhanh, giảm khả năng tập trung dài hạn.
- Mất kiểm soát xung động: Các ứng dụng được thiết kế để gây nghiện, khiến người dùng phản ứng nhanh và thiếu suy nghĩ lâu dài.
- Rối loạn giấc ngủ: Ánh sáng xanh từ màn hình và thói quen dùng điện thoại trước khi ngủ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, đây là điều càng làm tình trạng bệnh tệ hơn.
Do đó, việc giới hạn thời gian sử dụng thiết bị số, đặc biệt với trẻ em và thanh thiếu niên, là cần thiết để bảo vệ sức khỏe tâm thần nói chung, bao gồm nguy cơ ADHD.
ADHD có phải bệnh hay chỉ là một dạng tính cách thông thường
Liệu ADHD là một dạng rối loạn tâm lý, hay chỉ là sự khác biệt về tính cách, lối sống. Theo y học hiện đại xác định ADHD là một dạng rối loạn thần kinh phát triển, căn bệnh này có ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc và hoạt động của não bộ. Đặc biệt là các vùng liên quan đến kiểm soát hành vi, khả năng tậo trung và đưa ra quyết định. Cùng phân biệt giữ tính cách và bệnh lý:
| Đặc điểm | Tính cách thông thường | ADHD |
|---|---|---|
| Mất tập trung | Thỉnh thoảng, tùy tình huống | Liên tục, cản trở hoạt động hằng ngày |
| Hiếu động | Biểu hiện rõ trong môi trường chơi | Kéo dài, không kiểm soát được |
| Hay quên, đãng trí | Do căng thẳng nhất thời | Thường xuyên, có hệ thống |
| Kiểm soát hành vi | Có thể điều chỉnh | Gặp khó khăn kéo dài |
Làm thế nào để phát hiện và can thiệp kịp thời
Việc chẩn đón ADHD nên được thực hiện bởi bác sĩ tâm thần bác sĩ thần kinh hoặc chuyên gia tâm lý lâm sàng. Không nên tự suy đoán hoặc dựa vào các video hướng dẫn trên mạng.
Các bước giúp phát hiện ADHD đúng cách tại nhà
- Quan sát hành vi kéo dài khi ở nhà, trường học, nơi làm việc
- Ghi nhận các biểu hiện mất tập trung, hiếu động, không thể ngồi yên 1 chỗ
- Tham khảo ý kiến của chuyên gia tâm lý
Những phương pháp can thiệp ADHD hiệu quả
- Liệu pháp hành vi – nhận thức (CBT): giúp người bệnh học cách kiểm soát suy nghĩ, hành vi.
- Huấn luyện kỹ năng tổ chức và quản lý thời gian.
- Sử dụng thuốc (nếu cần) như methylphenidate hoặc atomoxetine dưới sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ.
- Tư vấn cho phụ huynh và giáo viên: nhằm đồng hành cùng người mắc ADHD trong môi trường học tập, gia đình.
Càng phát hiện sớm càng dễ kiểm soát tốt. ADHD không phải căn bệnh khó chữa, mà là một thử thách vượt qua tâm lý trong thời gian dài.
=> ADHD không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn là ảnh hưởng của tác động bên ngoài. Hiểu đúng ADHD là bước đầu tiên để loại bỏ định kiến, hỗ trợ người mắc bệnh tâm lý sống tốt hơn, cùng nhau xây dựng một cộng đồng nhân văn, sống chậm lại để cảm nhận gia vị cuộc sống.