Rối loạn lưỡng cực liệu có phát triển thành “đa nhân cách”

Nhiều người nhầm lẫn giữa rối loạn lưỡng cực và đa nhân cách do sự thay đổi cảm xúc thất thường của người bệnh. Liệu rối loạn lưỡng cực có thể phát triển thành rối loạn đa nhân cách không? Hãy cùng tìm hiểu sự khác biệt và mối liên hệ giữa hai chứng bệnh tâm thần này qua bài viết dưới đây.

Rối loạn lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực là một dạng rối loạn tâm thần nghiêm trọng, gây biến đổi cảm xúc từ cực kỳ hưng phấn đến trầm cảm sâu sắc. Đây là căn bệnh ảnh hưởng mạnh mẽ đến suy nghĩ, hành vi và cả các mối quan hệ xã hội của người bệnh.

Rối loạn lưỡng cực trước đây còn được gọi là rối loạn trầm cảm, là một dạng rối loạn cảm xúc khiến người bệnh trải qua các giai đoạn tâm trạng đối lập: từ hưng cảm đến trầm cảm

Trong giai đoạn hưng cảm, người bệnh có xu hướng:

• Quá mức tự tin
• Nói liên tục, không thể kiểm soát
• Ngủ ít nhưng vẫn thấy tràn đầy năng lượng
• Có những hành vi mạo hiểm như chạy xe quá tốc độ, tiêu xài hoang phí

Ngược lại trong giai đoạn trầm cảm, họ có thể:

• Mất hứng thú với cuộc sống
• Buồn bã dai dẵng
• Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
• Có ý nghĩ tự sát hoặc hành vi gây hại bản thân

Có nhiều loại rối loạn lưỡng cực:

• Bipolar I: Xen kẽ các giai đoạn hưng cảm mạnh và trầm cảm
• Bipolar II: Các giai đoạn trầm cảm nặng hơn, hưng cảm nhẹ hơn
• Cyclothymic Disorder: Thay đổi tâm trạng nhẹ hơn nhưng kéo dài

Rối loạn đa nhân cách là gì?

Rối loạn đa nhân cách là một trong những rối loạn phức tạp nhất trong ngành tâm thần học, khi một người thể hiện nhiều trạng thái khác nhau trong cùng một cơ thể, mỗi nhân cách có suy nghĩ và hành vi riêng biệt.

Biểu hiện thường thấy:

• Mất ký ức, thường không nhớ những gì xảy ra khi nhân cách khác xuất hiện
• Thay đổi giọng nói, điệu bộ, cách xưng hô khi chuyển đổi giữa các nhân cách
• Trầm cảm, lo âu, ám ảnh
• Có hành vi kỳ lạ, thiếu kiểm soát trong thời gian ngắn

Cơ chế sinh học chính là sự phân ly tâm lý để bảo vệ bản thân khỏi sự tổn thương tâm lý nghiêm trọng. Để vượt qua cú sốc, một phần của tâm trí tách ra thành “một nhân cách khác” để chịu đựng thay. Nếu tổn thương này lặp lại nhiều lần, các nhân cách phụ sẽ hình thành ngày càng rõ rệt.

Nhiều người nhầm lẫn rối loạn lưỡng cực với đa nhân cách

Sự biến đổi cảm xúc nhanh chóng của rối loạn lưỡng cực dễ bị hiểm nhầm là “đa nhân cách” nhưng hai bệnh này hoàn toàn khác nhau về mặt cơ chế và cách biểu hiện.

Người mắc rối loạn lưỡng cực có thể thay đổi cảm xúc chỉ trong vài giây, từ vui vẻ hưng phấn đến suy sụp và trầm lặng. Biểu hiện này đôi khi khiến người khác nghĩ họ có nhân cách thức 2. Tuy nhiên sự thay đổi này thuộc về cảm xúc chứ không phải về sản sắc cá nhân

Trong khi đó, đa nhân cách là sự thay đổi về bản sắc, nhân dạng. Mỗi nhân cách có cách nói chuyện, sở thích, thậm chí là giọng nói khác nhau. Ví dụ như một người phụ nữ hiền lành vào buổi sáng, nhưng đến tối lại là một người đàn ông nóng nảy.

Rối loạn lưỡng cực có thể phát triển thành rối loạn đa nhân cách không?

Đây là câu hỏi được nhiều người quan tâm, theo các chuyên gia y học, rối loạn lưỡng cực không phát triển thành đa nhân cách. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp bệnh nhân bị đồng thời cả hai rối loạn:

Rối loạn lưỡng cực và đa nhân cách là hai bệnh lý tách biệt, có nguyên nhân và cơ chế hoàn toàn khác nhau.

• Lưỡng cực là rối loạn cảm xúc, có thể liên quan đến yếu tố di truyền và hoạt động não bộ.
• Đa nhân cách là rối loạn phân ly, thường do sang chấn tâm lý sâu sắc.

Chúng không chuyển hóa lẫn nhau. Người bị lưỡng cực không tự nhiên trở thành người đa nhân cách, trừ khi họ gặp thêm các sang chấn tâm lý mới nghiêm trọng, dẫn đến hình thành rối loạn phân ly.

Tuy nhiên, có một số triệu chứng giao nhau, ví dụ:

• Rối loạn giấc ngủ
• Mất tập trung
• Biến đổi hành vi → Dễ khiến người bệnh hoặc gia đình hiểu lầm là đã “bị đa nhân cách”.

Cần chẩn đoán bằng trắc nghiệm lâm sàng chuyên sâu, kết hợp quan sát hành vi và phỏng vấn tâm lý để xác định đúng bệnh.

Trường hợp nào người bị lưỡng cực có thể kèm theo rối loạn nhân cách?

Dù tình trạng này không phổ biến, nhưng vẫn có những bệnh nhân mắc đồng thời cả rối loạn lưỡng cực và rối loạn nhân cách. Điều này khiến quá trình điều trị trở nên phức tạp và cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia. Khoảng 10-20% người bị rối loạn lưỡng cực có thể kèm theo một hoặc nhiều dạng rối loạn nhân cách

Những trường hợp có khả năng mắc cả 2 bệnh tâm lý:

• Có tiền sử chấn thương tâm lý thời thơ ấu
• Lạm dụng nhiều chất kích thích như rượu, ma túy
• Không điều trị lưỡng cực sớm hoặc điều trị không đều đặn
• Tâm lý không ổn định kéo dài, dẫn đến suy kiệt về hệ thần kinh

Những người mắc đồng thời cả hai rối loạn thường có:

• Hành vi nguy hiểm, tự gây hại
• Mất kiểm soát cảm xúc trầm trọng
• Rối loạn giấc ngủ nặng
• Giao tiếp xã hội suy giảm

=> Rối loạn lưỡng cực và đa nhân cách là hai bệnh lý tâm thần phức tạp nhưng hoàn toàn khác biệt nhau. Việc nhầm lẫn giữa hai chứng ngày không chỉ làm sai lệch hướng điều trị mà còn có thể gây tổn thương tâm lý nghiêm trọng cho người bệnh.