Tại sao những bệnh lý về tâm thần lại khó trị ?

Bệnh tâm thần không chỉ là vấn đề của cá nhân mà còn là bài toán phức tạp về y học, tâm lý và xã hội. Vậy điều gì khiến việc điều trị các rối loạn tâm thần trở nên khó khăn và kéo dài hơn so với nhiều bệnh lý khác? Bài viết này sẽ phân tích toàn diện những nguyên nhân sâu xa khiến bệnh tâm thần trở thành một hành trình chữa lành đầy thử thách, từ tâm lý người bệnh, sự phức tạp trong chẩn đoán cho đến vai trò của gia đình và xã hội.

Bệnh tâm thần là gì? Có những dạng phổ biến nào hiện nay?

Khi nhắc đến “bệnh tâm thần” bạn thường liên tưởng ngay những bệnh nhân có những hành vi lạ, không được bình thường. Căn bệnh này là tập hợp các rối loạn về cảm xúc, hàng vi, nhận thức và tư duy, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, 1 trong 8 người trên thế giới đang sống chung với một rối loạn tâm thần nào đó. Các dạng bệnh tâm thần phổ biến ngày nay.

• Trầm cảm: Đây là dạng rối loạn lo âu phổ biến nhất, với các biểu hiện như buồn bã kéo dài, mất hứng thú, rối loạn giấc ngủ và giảm năng lượng…
• Rối loạn lo âu: Gồm rối loạn lo âu tổng quát, hoảng loạn, ám ảnh xã hội, suy nghĩ nhiều
• Rối loạn lưỡng cực: Xem kẽ giữa cảm xúc hưng phấn quá khích và trầm cảm, khó điều khiển được cảm xúc
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD): Dạng rối loạn mong muốn mọi thức sạch sẽ, ngăn nắp theo trật tự, họ thấy bứt rứt và khó chịu khi đồ vật không theo trình tự hoàn hảo
• Rối loạn stress sau sang chấn (PTSD), rối loạn ăn uống, nghiện hành vi cũng là những nhóm bệnh tâm thần đáng được quan tâm

Các dạng tâm thần có hành vi và biểu hiện khác nhau, nhưng điểm chung là khó nhận biết, thường bị hiểu sai và cần cai thiệp lâu dài. Đây là lý do khiến việc điều trị các bệnh lý này không hề đơn giản.

Tâm lý bệnh nhân là rào cản lớn trong quá trình điều trị

Bạn có biết rằng, rất nhiều người mắc bệnh tâm thần không biết mình đang bệnh, hoặc biết nhưng chủ quan nghĩ là do tâm lý thất thường. Đây là một trong những thách thức lớn nhất đối với y học hiện đại trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần.

Vì sao người bệnh tâm thần thường không hợp tác?

• Phủ nhận bệnh: Trạng thái “Tự vệ tâm lý” khiến người bệnh không chấp nhận mình có vấn đề. Họ cho rằng mình chỉ buồn vu vơ, áp lực nhất thời
• Tự ti và sợ bị đánh giá: Tâm lý lo sợ bị người khác gắn mắc “bệnh tâm thần”, “không được bình thường” khiến họ giấu bệnh, từ chối khám bác sĩ
• Không tin vào hiệu quả điều trị: Vì không thấy bệnh rõ ràng và nghĩ mình không bị bệnh, ngoài ra họ nghi ngờ việc dùng thuốc, trị liệu tâm lý là vô ích
• Mất năng lượng, thờ ơ: Nhất là trong trầm cảm nặng, người bệnh mất khả năng tập trung, không muốn đi khám và trì hoãn

Khó khăn trong việc chẩn đoán đúng bệnh và phác đồ phù hợp

Người được chẩn đoán trầm cảm, sau vài năm lại được chẩn đoán rối loạn lưỡng cực hoặc rối loạn lo âu? Trường hợp này không hề hiếm. Bởi chẩn đoán trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần là một hành trình phức tạp và thay đổi theo thời gian và vì sao việc chẩn đoán bệnh tâm thần lại khó đến vậy

• Không xét nghiệm cụ thể: Không giống như đo đường huyết hay chụp X-quang, bệnh tâm thần không thể phát hiện bằng máy móc mà dựa vào hành vi, biểu hiện của người bệnh
• Triệu chứng dễ nhầm lẫn: Một người mất ngủ, ăn kém, mệt mỏi có thể bị chẩn đoán là trầm cảm nhẹ. Nhưng nếu họ có thêm ảo giác nhẹ, rất có thể đó là dấu hiệu sớm của tâm thần phân liệt
• Biểu hiện thay đổi theo thời gian: Một người có thể khởi đầu bằng lo âu, nhưng sau đó phát triển thành hoảng loạn, trầm cảm nặng hoặc các rối loạn phức tạp hơn

Ngoài ra yếu tố văn hóa, môi trường, bối cảnh gia đình cũng khiến triệu chứng biểu hiện khác nhau. Ví dụ cùng là trầm cảm, nhưng người Châu Á có xu hướng đau nhức thân thể nhiều hơn người phương Tây, trong khi mức độ buồn rầu được che giấu kỹ hơn.

Việc xây dựng phác đồ điều trị cũng không hề đơn giản, dùng thuốc tâm thần thời gian hiệu quả chậm, tác dụng phụ gây khó chịu. Trị liêu tâm lý đòi hỏi sự kiên nhẫn, cam kết lâu dài, chi phí cao. Ngoài ra mỗi bệnh nhân cần một phác đồ riêng. Tất cả điều này khiến hành trình chữa trị kéo dài và khó đạt được hiệu quả nhanh chóng.

Vai trò của gia đình và môi trường xung quanh trong việc hỗ trợ người bệnh

Gia đình và xã hội cũng là yếu tố quan trọng để cải thiện các bệnh về tâm lý. Gia đình cần thấu hiểu và đồng hành, đây là nhân tố cực kỳ quan trọng giúp người bệnh cảm thấy an toàn, sẵn sàng hợp tác điều trị, duy trì tâm lý tích cực. Việc có người thân sẵn sàng lắng nghe, thấu hiểu, động viên đúng cách cũng có thể cứu lấy tâm trạng của một người.

Ngoài ra mạng xã hội là con dai hai lưỡi, nếu được sử dụng đúng cách có thể kết nối với cộng đồng, tìm hiểu thêm về bệnh, giúp bạn giải trí tốt, chọn lọc thông tin để tiếp cận. Trường học và nơi làm việc nếu không được trang bị kiến thức về mặt sức khỏe tâm thần dễ khiến người bệnh bị cô lập hoặc áp lực lớn hơn.

=>Những bệnh nhân tâm thần được sống trong môi trường tích cực có sự hỗ trợ ổn đinh về mặt cảm xúc, có tỷ lệ hồi phục cao hơn gấp 3 lần do với những người đơn độc trong hành trình điều trị.