Tic là gì ? Nó có phải là bệnh thần kinh không ?

Tại sao một số người cứ nháy mắt liên tục, lặp đi lặp lại động tác nào đó hoặc phát ra âm thanh kỳ lạ mà bản thân họ cũng không thể kiếm soát được? Có thể bạn đang chứng kiến một biểu hiện của “Tic” một hiện tượng tưởng nhỏ nhưng lại ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tinh thần và chất lượng sống của người mắc phải. Vậy bệnh Tic là gì? Nó có phải bệnh thần kinh hay không? Cùng tìm hiểu sâu hơn qua bài viết dưới đây.

Tic là gì? Nó có phải là bệnh thần kinh không?

Tic là những chuyển động hoặc âm thanh lặp đi lặp lại, xảy ra một cách đột ngột và khó kiểm soát. Những hành vi này thường không có mục đích cụ thể và xuất hiện như một thói quen, nhưng không hoàn toàn giống phản xạ bình thường. Người mắc tic có thể cố gắng kiềm chế, nhưng thường chỉ được trong thời gian ngắn và sẽ cảm thấy căng thẳng nếu không được “giải phóng” hành vi đó.

Ví dụ, một đứa trẻ cứ liên tục nháy mắt, hít mũi hay phát ra âm thanh như tiếng khịt mũi, nhiều phụ huynh có thể nhầm lẫn rằng đây là do thói quen, hoặc viêm mũi. Nhưng nếu các hành động này diễn ra nhiều lần mỗi ngày, kéo dài hơn 1 năm, không có nguyên nhân thực thể rõ ràng, thì rất có thể đây là một rối loạn Tic.

Khác với phản xạ thần kinh, như nhảy lên khi bị bỏng tay hoặc giật chân khi đầu gối bị gõ, tic không phản ánh mối nguy hiểm hoặc cơ chế bảo vệ nào của của cơ thể. Chúng có tính cưỡng bức, xảy ra một cách máy móc, và không nhằm phản ứng với một tác nhân kích thích cụ thể.

Nhiều người mắc tic mô tả cảm giác “ngứa ngáy” hoặc căng thẳng nội tâm trước khi hành động xảy ra, và cảm thấy dễ chịu hơn sau khi tic được thực hiện, điều này khiến tic khác biệt so với các phản xạ sinh lý thông thường.

Tic vận động và tic âm thanh có gì khác nhau?

Tic không phải là một khái niệm đơn lẻ. Nó được chia thành tic vận động và tic âm thanh, với mức độ ảnh hưởng khác nhau tùy vào loại và tần suất xuất hiện.

Tic vận động

Đây là dạng tic phổ biến nhất. Nó biểu hiện qua những chuyển động không kiểm soát của các nhóm cơ như:

• Nháy mắt liên tục
• Gật đầu
• Nhún vai
• Đập tay, đá chân
• Co giật mặt

Tic vận động có thể đơn giản hoặc phức tạp. Dạng đơn giản chỉ liên quan đến một nhóm cơ, còn dạng phức tạp có thể bao gồm chuỗi hành vi phối hợp như nhảy nhót, sờ chạm, đi vòng quanh.

Tic âm thanh

Dạng này biểu hiện bằng các âm thanh phát ra không kiểm soát, như:

• Ho khi không đau họng
• Hít mũi
• Gầm gừ
• Nói từ ngữ vô nghĩa
• Thậm chí là văng tục, đây là một triệu chứng đặc biệt hiếm gặp

Giống như tic vận động, tic âm thanh cũng có thể đơn giản hoặc phức tạp. Trong nhiều trường hợp, hai dạng tic này cùng xuất hiện và thường được gọi chung là Hội chứng Tourette nếu kéo dài trên một năm và bắt đầu trước 18 tuổi.

Tic có phải là bệnh thần kinh không?

Tic có được xem là bệnh thần kinh không? Câu trả lời ngắn gọn là: Có, nhưng không phải lúc nào cũng nghiêm trọng.

Tic là rối loạn thần kinh

Tic được xếp vào nhóm rối loạn vận động thần kinh. Tức là, tic bắt nguồn từ rối loạn trong hệ thần kinh trung ương, thường liên quan đến bất thường trong các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine.

Tuy nhiên, tic khác với các bệnh thần kinh thoái hóa như Parkinson hay Alzheimer. Nó thường bắt đầu từ thời thơ ấu, không tiến triển nghiêm trọng theo thời gian, và nhiều trường hợp giảm dần khi trưởng thành.

Tic liên quan đến yếu tố tâm lý và di truyền

Ngoài nguyên nhân sinh học, tic còn liên quan đến di truyền, căng thẳng tâm lý, và đôi khi là hậu quả của những trải nghiệm sang chấn. Các nghiên cứu cho thấy trẻ có cha mẹ từng mắc hội chứng Tourette có nguy cơ cao hơn mắc tic.

Tic cũng dễ bùng phát hoặc nặng lên trong môi trường căng thẳng, bị áp lực học hành, hoặc khi trẻ phải đối mặt với những biến động lớn trong gia đình.

Không phải ai mắc tic cũng cần điều trị thần kinh chuyên sâu

Rất nhiều trường hợp tic lành tính, không ảnh hưởng đến trí tuệ hay chức năng thần kinh khác. Người mắc tic vẫn có thể học tập, làm việc và sống hoàn toàn bình thường nếu được hỗ trợ và chấp nhận từ gia đình, xã hội.

Người bị tic có cần điêu trị không? Những phương pháp hỗ trợ hiện nay

Không ít người đặt câu hỏi: “Có cần điều trị không khi trẻ chỉ nháy mắt hoặc lắc đầu thôi?” Câu trả lời là: Có, nếu tic ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

1. Khi nào cần điều trị?

• Tic kéo dài trên 1 năm
• Tăng dần về tần suất và mức độ
• Gây khó chịu, ảnh hưởng đến học tập, giao tiếp
• Khiến trẻ xấu hổ, mặc cảm, bị trêu chọc
• Gây tổn thương thể chất (ví dụ: tự đập vào người)

Nếu rơi vào những trường hợp trên, việc can thiệp sớm là cần thiết để ngăn chặn hậu quả tâm lý lâu dài như trầm cảm, rối loạn lo âu xã hội…

2. Các phương pháp điều trị phổ biến hiện nay

Nhận biết hành vi

• Nhận biết hành vi tic
• Học cách kiểm soát và thay thế tic bằng hành vi khác
• Giảm mức độ tic và cải thiện chất lượng sống

Thuốc

Khi tic nặng hoặc không đáp ứng với liệu pháp hành vi, các loại thuốc như:

• Clonidine
• Risperidone
• Aripiprazole

Tuy nhiên, thuốc thường chỉ dùng trong thời gian ngắn và phải có sự theo dõi sát từ bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc tâm thần nhi.

Thảo dược hỗ trợ

Một số sản phẩm thảo dược có thể giúp làm dịu thần kinh, cải thiện giấc ngủ và hỗ trợ kiểm soát tic nhẹ như:

• Trà hoa cúc
• Trà tâm sen
• Cao bạch quả
• Lạc tiên

Tuy nhiên, nên tham khảo chuyên gia trước khi sử dụng để tránh tương tác thuốc hoặc dùng sai liều lượng.

Giáo dục và tư vấn gia đình

Hỗ trợ từ gia đình là chìa khóa quan trọng. Việc cha mẹ, thầy cô hiểu và đồng hành với trẻ sẽ giúp trẻ tự tin, tránh mặc cảm và vượt qua rối loạn dễ dàng hơn.

Kết luận

Tic có thể khiến người bệnh cảm thấy lạc lõng, bị xa lánh và không bình thường. Nhưng thực chất, đó là một rối loạn thần kinh lành tính, hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được hiểu đúng và chăm sóc đúng cách. Việc phân biệt tic với thói quen thường ngày, nhận diện các loại tic và hiểu rõ bản chất của nó không chỉ giúp người bệnh yên tâm hơn, mà còn giúp cộng đồng bớt kỳ thị, thêm cảm thông.