Tại sao xem nhiều video ngắn lại có hại cho não bộ ?

Video ngắn đang trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hiện đại. Nhưng bạn có biết, thói quen xem quá nhiều video ngắn như TikTok, Reels, Shorts có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng của não bộ? Đằng sau sự giải trí trên các video là những hệ lụy tâm lý, ảnh hưởng đến hệ thần kinh và tác động đến não bộ như thế nào?

Cách video ngắn tác động đến não bộ

Cấu trúc não bộ không được thiết kế để tiếp nhận thông tin nhanh, ngắt quãng và liên tục như cách video ngắn. Những thay đổi ở thời đại số ngày nay không chỉ ảnh hưởng đến cảm xúc, mà còn làm xóa trộn các chức năng nhận thức lâu dài

Video ngắn dưới 60 giây đang chiếm ưu thế trên nhiều nền tảng mạng xã hội như Tiktok, Instagram Reels, Facebook Shorts, Youtube Shorts…Với tốc độ tiếp nhận thông tin cực nhanh, người xem bị cuốn vào vòng lặp giải trí tức thì, liên tục lướt qua hàng chục video chỉ trong vài phút.

Điều này dẫn đến một hiện tượng gọi là “tăng ngưỡng kích thích”, não bộ ngày càng cần những thông tin thú vị hơn, ngắn gọn hơn để duy trì sự chú ý. Kết quả là những nội dung dài, đòi hỏi sự tập trung hoặc phân tích sâu dần trở nên nhàm chán, không đủ hấp dẫn

Khi người xem lướt nhanh qua các video dạng ngắn, não bộ không có thời gian xử lý và chuyển thông tin vào bộ nhớ dài hạn. Dù xem hàng trăm video mỗi ngày, người ta vẫn không ghi nhớ được điều gì. Tệ hơn, não bắt đầu quen với việc lười xử lý thông tin, hình thành thói quen tiêu thụ thông tin nông cạn. Về lâu dài, đây là một trong những nguyên nhân gây giảm khả năng học tập, tư duy chậm.

Xem video ngắn thường xuyên làm giảm khả năng tập trung như thế nào?

Tập trung là kỹ năng cốt lõi trong học tập và làm việc. Tuy nhiên video ngắn lại đang làm giảm khả năng này qua việc tạo thói quen nhảy ý liên tục. Trung bình người dùng mạng xã hội hiện nay chỉ có thể tập trung vào một nội dung trong khoảng 8-10 giây. Đây là con số thấp và vốn được cho là chỉ số tập trung ngắn hạn. Một trong những thủ phạm chính gây nên tình trạng này là video ngắn.

Cơ chế hoạt động của video ngắn là liên tục làm mới thông tin trong vài giây đầu tiên để thu hút sự chú ý. Điều này khiến người xem rơi vào trạng thái lướt mà không nhìn, xem mà không cần suy nghĩ, chỉ chăm chú vào phần hình ảnh hoặc âm thanh bắt tai.

Hậu quả là khi đối mặt với các nhiệm vụ cần tư duy như đọc sách, học tập, phân tích số liệu,…người xem video ngắn thường không duy trì được sự chú ý quá 5 phút. Họ dễ bị xao nhãng, khó hoàn thành công việc và mất dần khả năng kiểm soát sự tập trung.

Cơ chế đốt nhanh dopamine

Dopamine là hormone khoái cảm, nhưng quá trình đốt nhanh dopamine mà không tái tạo đúng cách sẽ làm não bộ bị kiệt quệ. Khi bạn xem một video ngắn thú vị, não sẽ tiết ra dopamine, đây là chất dẫn truyền thần kinh mang lại cảm giác hứng phấn, hài lòng. Chính cơ chế này khiến bạn muốn xem thêm, không thể dừng lại.

Điều này hình thành hành vi lệ thuộc, không thể sống thiếu nó. Bạn sẽ cảm thấy buồn chán, lo âu khi không được dùng mạng xã hội. Lâu dần não sẽ giảm sản xuất dopamine tự nhiên, gây ra tình trạng mất động lực sống, giảm cảm xúc tích cực và dễ trầm cảm.

Video ngắn làm biến đổi cách não xử lý thông tin

Bộ não con người có khả năng linh hoạt cao, dễ bị lập trình lại theo thói quen. Video ngắn đang biến cách tư duy logic thành thói quen lướt nhanh, ảnh hưởng lớn đến khả năng học và ghi nhớ.

Dần dần, bạn sẽ không còn đủ kiên nhẫn để đọc trọn một bài viết dài hay xem một bộ phim 2 tiếng, hay thâm chí là tập trung nghe một cuộc họp kéo dài. Não ưu tiên những gì có hình ảnh chuyển động nhanh, âm thanh nổi, thông tin ngắn

Không chỉ ảnh hưởng đến học tập, điều này còn gây trở ngại trong giao tiếp xã hội. Người nghiện video ngắn có xu hướng nói chuyện nhanh, ngắt quãng, không thể duy trì chủ đề quá lâu.

Hệ lụy tâm lý và hành vi khi xem quá nhiều video ngắn

Một trong những ảnh hưởng dễ thấy nhất của việc xem video ngắn quá nhiều là rối loạn lo âu nhẹ. Bạn dễ cảm thấy mất phương hướng, hồi hộp, buồn chán không lý do khi ngưng sử dụng điện thoại.

Ngoài ra mất ngủ và rối loạn đồng hồ sinh học là tình trạng phổ biến. Khi bạn sử dụng video ngắn vào ban đêm, ánh sáng xanh từ điện thoại và sự kích thích thần kinh sẽ ngăn chặn quá trình sản xuất melatonin, khiến bạn khó ngủ, ngủ không sâu giấc

Về lâu dài dễ gây suy giảm hệ miễn dịch, tâm trạng u ám, rơi vào trạng thái trầm cảm tiền ẩn. Ngoài ra nhiều chuyên gia tâm lý cảnh báo rằng video ngắn còn gây rối loạn hành vi xã hội, đặc biệt ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên. Trẻ em tiếp xúc với nội dung ngắn dễ bị giảm khả năng kiểm soát cảm xúc, dễ nổi nóng, thiếu kiên nhẫn, ngại giao tiếp.

TÓM LẠI

Dù video ngắn mang lại sự giải trí, tiện lợi, nhưng nếu lạm dụng quá mức nó có thể tước đoạt khả năng tập trung, tư duy sâu và thâm chí gây ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần. Bạn không cần từ bỏ hoàn toàn, nhưng cần thiết lập giới hạn sử dụng, chọn lọc nội dung có giá trị, xen kẽ các hoạt động như đọc sách, thể thao, thiền định.